Recente jaren

Intussen hebben wij alweer vijf Koningsdagen achter de rug. In 2014 werd voor het eerst de verjaardag van koning Willem-Alexander als landelijke feestdag gevierd. Daarvoor bestond het festijn al ruim 65 jaar ter ere van koningin Juliana. Dit omdat haar dochter, prinses Beatrix, in 1980 besloot om de feestdag niet te verplaatsen. Zij heeft dit besluit genomen om haar moeder te eren, maar ongetwijfeld ook omdat de verjaardag van toenmalige koningin Beatrix op 31 januari valt. Zo midden in de winter is het natuurlijk minder geschikt om een grootschalig publiek feest te vieren. Enigszins toevallig viert onze huidige koning zijn verjaardag op 27 april, slechts een paar dagen eerder dan voorheen. Maar hoe is het feest dat we kennen eigenlijk ontstaan?

Waterloodag

Om het ontstaan van de landelijke feestdag ter ere van een lid van ons koningshuis te vinden moeten wij helemaal terug naar de 19e eeuw. In de middelste vijftig jaar van die eeuw werd uitvoerig gevierd hoe Napoleon Bonaparte in 1815 bij Waterloo verslagen werd. Triomfantelijk werd de feestdag Waterloodag genoemd. Dit is ook het eerste feest waarbij het gebruikelijk was om een Nederlandse vlag tentoon te stellen. Als je het net als ik een mooi gezicht vindt om straten vol te zien met Nederlandse vlaggen, dan heb je dat hier dus aan te danken. Verder werden er op Waterloodag harddraverijen gehouden die tot op heden nog vast onderdeel zijn van dorpsfeesten door het hele land. Uiteindelijk verdween de euforie over de bevrijding van de Franse bezetting en begon men te vergeten waarom er jaarlijks zo’n groot festijn werd gegeven.

“Prinsessedag”

In eerste instantie is het ontstaan van de dag voor een lid van het koningshuis een politieke zet geweest. De heer Gerlach, een hoofdredacteur bij een groot dagblad uit Utrecht startte een initiatief om de verjaardag van prinses Wilhelmina te vieren. Dit was opgezet om nationalistische gevoelens op te wekken, als tegengas voor de groeiende anti-koningshuis sentimenten van communistische of sociaaldemocratische partijen. De laatstgenoemde partijen vierden de Dag van de Arbeid op 1 mei. Tegelijkertijd weigerden meer fanatieke aanhangers om Prinsessedag te vieren, waarvan de eerste officiële editie in 1885 plaats vond. In 1891 werd de eerste Koninginnedag gevierd, nadat een jaar eerder regerend koning Willem III is overleden.

De Tweede Wereldoorlog

Zoals eerder genoemd zat er rond het begin van de 20e eeuw een politieke lading aan Koninginnedag. Het koningshuis werd als een ouderwets concept gezien door tegenhangers. Tot aan de Tweede Wereldoorlog zou het een verdeeld feest blijven. De extreme veranderingen van het politieke klimaat tijdens de Tweede Wereldoorlog zorgen uiteindelijk voor een bredere acceptatie van Koninginnedag in het land. De oppositie kon zich grotendeels verzoenen met de symbolische functie van het koningshuis. In 1948 volgde prinses Juliana haar moeder op als regent, en dat luidde het begin van de feestdag zoals we die kennen in.